نمایه کتاب‌ شناسی تفسیر نورالثقلین

عبد على بن جمعة العروسى الحویزی، از محدّثان قرن یازدهم و دوازدهم هجری می باشد که در خوزستان به دنیا آمد و در شیراز ساکن شد[1] و در همان جا به نقل و نشر احادیث مشغول گردید. وى مسلک اخبارى داشت و محدّثى فقیه و شاعر و ادیبى چیره دست بود.[2]

عبد على بن جمعة العروسى الحویزی هم عصر بزرگانی؛ مانند علامه مجلسى(صاحب بحار الأنوار)، شیخ حر عاملی(نویسنده وسائل الشیعه) و علامه بحرانی(صاحب تفسیر البرهان) بود که همه این بزرگواران در نقل و ثبت احادیث شیعه، نقش ارزش مندی داشته اند. همچنین سید نعمت الله جزایرى - از محدّثان متأخر شیعه - از شاگردان ایشان به شمار می آمد.[3]
در نهایت، حویزی در سال 1112 هجری قمری وفات یافت.[4]
از حویزی، دو کتاب: «شرح لامیة العجم» و «تفسیر نور الثقلین» برجای مانده است.

۞تفسیر نورالثقلین۞

این تفسیر؛ تفسیری روایی(مأثور) است که روایات مختلف را با کوچک ترین ارتباط با آیات قرآن، در ذیل آنها ذکر کرده است. نویسنده این کتاب، تقریباً یک دوره کتاب های روایى موجود در زمانش را مورد مطالعه قرار داده است و برخلاف برخی تفاسیر مانند تفسیر صافى که هم تفسیر است هم روایت، این تفسیر فقط روایت است و شاید عقیده مؤلفش این بوده که نباید خود ما آیات را تفسیر کنیم، بلکه باید به روایات مفسّره اکتفا نماییم.[5]

از علامه طباطبایى(ره) نقل شده است: «این کتاب، اثر ارزشمندى است که مؤلف آن اخبار پراکنده تفسیرى را جمع نموده و تقریباً همه احادیث مأثور از اهل بیت(ع) را در آن گرد آورده و در ترتیب و ضبط و اشاره به منابع آن روایات، به نیکى از عهده آن برآمده است. الحق این اثر از بهترین آثارى است که دست پژوهشگر، آن را نگاشته و در گذرگاه زمان به یادگار نهاده است».[6]

این تفسیر تمام آیات قرآن را دربرنمی گیرد و مؤلف در آن، حتی متن آیات قرآن را هم نیاورده است؛ تنها در ضمن نقل روایات که به ترتیب آیه ها و سوره ها مرتب شده است به ذکر نام سوره ها و شماره آیات بسنده کرده است و به نقد و بررسى روایات نیز نپرداخته و در رفع تعارض میان آنها راه حلى ارائه نکرده است.

حویزی در مقدمه تفسیر چنین آورده است: «ظاهر برخى از روایاتى که نقل کرده ام با اجماع علماى امامیه مخالف است و مقصود من از نقل آنها، بیان عقیده من نیست و نخواسته ام تکلیفى را بشناسانم. بلکه آنها را آورده ام تا خواننده بصیر و نکته سنج بداند که این روایات، چگونه و از چه طریقى نقل شده است و خود درباره آنها بیندیشد و چاره گرى کند و در رفع تعارض آنها بکوشد. در عین حال، همراه ذکر روایات، از آوردن معارض آنها نیز کوتاهى نکرده ام و بر عهده خواننده است که خود حقیقت را روشن سازد».[7]

البته اگر مؤلف علاوه بر ذکر روایات، تحلیل و نظر خود را نیز ذکر کرده بود، علاوه بر باز گذاشتن محیط برای تحلیل روایات توسط مخاطب، به او در حل تعارض ها نیز کمک می کرد.

یکی از نقاط ضعف این تفسیر آن است که با وجود بسیاری از روایات ارزش مند و معتبر در آن، مؤلف از نقل روایات بسیار ضعیف، اسرائیلیات، روایات شامل غلو، احادیث موهن و ... خودداری نکرده، و بدون آن که تحلیل و توضیحی در مورد آنها ارائه کند، آنها را نقل کرده است.[8]

برای نمونه؛ در ذیل آیه مبارکه‏ «إِنَّ اللَّهَ لا یَسْتَحْیِی أَنْ یَضْرِبَ مَثَلًا ما بَعُوضَةً فَما فَوْقَها»،[9] روایتى به امام صادق(ع) نسبت داده که مضمونش آن است که مراد از «بعوضه» امیر مؤمنان و مقصود از «و ما فوقها» پیامبر اکرم(ص) است.[10]
◈◈◈◈◈◈◈◈◈◈◈◈◈◈◈◈◈◈◈◈◈◈◈◈◈◈◈◈◈◈◈◈
پی نوشت هـــــا :

[1]. ایازى، سید محمد على، المفسرون حیاتهم و منهجهم‏، ص 730، تهران‏، وزارت ارشاد، چاپ اوّل‏، 1373ش.

[2]. معرفت‏، محمد هادى، التفسیر و المفسرون، ج 2، ص 327، مشهد، الجامعة الرضویه للعلوم الاسلامیه‏، چاپ اوّل‏، 1418ق.

[3]. همان، ج ‏2، ص 327.

[4]. المفسرون حیاتهم و منهجهم، ص 731.

[5]. استادى‏، رضا، آشنایى با تفاسیر(عدم تحریف قرآن و چند بحث قرآنى)‏، ص 148، تهران‏، نشر قدس‏، چاپ دوم‏، 1383ش.

[6]. به نقل از: عمید زنجانى‏، عباسعلى، مبانى و روشهاى تفسیر قرآن، ص 217، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى‏، چاپ سوم‏، 1373ش.

[7]. عروسى حویزى، عبد على بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، تحقیق، رسولى محلاتى، سید هاشم، ج 1، ص 2، قم، اسماعیلیان، چاپ چهارم، 1415ق.

[8]. التفسیر و المفسرون، ج ‏2، ص 329.

[9]. «خداى را از این که به پشه اى - یا فروتر [یا فراتر] از آن - مَثَل زند، شرم نیاید»؛ بقره، 26.

[10]. تفسیر نور الثقلین، ج‏ 1، ص 45.
❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁
منبــــــع : اســـــلام کـــوئست