تبلیغات از منظر امام خمینی(ره)

خداوند متعال در قرآن کریم پیامبران و فرستادگانش را به ابلاغ کنندگان رسالت می ستاید و آنان را تبلیغ کنندة دین و نصیحت کنندة امین می داند، آنجا که قرآن از زبان پیامبر می گوید: اُبلغکم رسالات ربّی وأنا لکم ناصحٌ أمین؛[1] رسالت های پروردگارم را به شما ابلاغ می کنم، و من خیر خواه امینی برای شما هستم. قرآن از میان همه اوصاف برجسته و بارز پیامبران به دو نکته از آنها اشاره می کند و می گوید: الذین یبلغون رسالات الله ویخشونه ولایخشون أحداً إلا الله؛[2] رسولان کسانی بودند که رسالت های الهی را تبلیغ می کردند و فقط از خدا بیم داشتند و بس. و رسول گرامی اسلام را نیز تنها ابلاغ کننده و رسانندة دین الهی می داند و می فرماید: ما علی الرسول الا البلاغ؛[3] پیامبر وظیفه ای جز رساندن و ابلاغ پیام الهی ندارد.
تبلیغ؛ رساندن مجموعه اطلاعاتی به مخاطب، به منظور اقناع و برانگیختن احساسات او به سود یا بر ضد یک موضوع است.[4]
تبلیغ در اصطلاح دینی به معنای ابلاغ امور دینی و دعوت به دین است که به وعظ و خطابه نیز گفته می شود.
در روایات نیز به تبلیغ توجه و اشارة خاص شده و ارزش آن را برتر از همه چیز دانسته و مبلّغ دین را همراه با پیامبر معرفی کرده است، و شرایطی برای مبلغ دین نیز در روایات بیان شده، از جمله زمانی که پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله و سلم) حضرت علی(علیه السلام) و معاذ بن جبل را به یمن می فرستادند، فرمودند: «در راه ابلاغ دین سهل گیری و بشارت را در نظر داشته باشید.»[5]
در جهان معاصر، تبلیغ و تبلیغات از جایگاه بسیار بلندی برخوردار است، سازمانها و نهادهای گوناگونی متولی این امر می باشند و آموزش های فراوانی برای بهتر تبلیغ کردن و انواع تبلیغ و نیز استفاده از شیوه های مدرن تبلیغ، همه و همه گویای اهمیت این امر مهم و تأثیر گذار است.
در پی پیروزی انقلاب اسلامی ایران به رهبری حضرت امام خمینی(ره) و توجه جهانیان به اسلام و انقلاب، مسئله تبلیغ دین اسلام یکی از اساسی ترین دغدغه های جمهوری اسلامی ایران گردید، زیرا مخالفان فراوانی با استفاده از همة امکانات جدید و مدرن، دست به تبلیغ علیه دین و نظام اسلامی زدند، از این رو لازم می نمود تا جمهوری اسلامی نیز از این راهکار مهم جهت استحکام نظام اسلامی و نیز دین مردم استفاده نماید.
حضرت امام خمینی(ره)، با توجه به حساسیت های موجود در امر تبلیغ دین و نظام اسلامی، در موارد گوناگونی به این موضوع پرداختند چنانکه با نگاهی به کتاب ارزشمند صحیفه امام، به بسامد فراوان این مسئله برخورد می کنیم که حضرت امام در سخنرانی ها و پیام ها و نامه های خود صدها بار به این موضوع اشاره کرده و اهمیت آن را گوشزد نموده اند. مناسب است به گوشه ای از این توجه اشاره کنم. کلمه تبلیغ 358 بار، تبلیغات اسلامی و دینی 72 بار، تبلیغات 1068 بار در صحیفه آمده است.
موضوع تبلیغ و اهمیت آن از قبل از انقلاب، توجه حضرت امام را به خود جلب کرده و بعد از پیروزی انقلاب نیز به مراتب اهمیت یافته است.
ایشان درباره تبلیغات ضد دینی رژیم گذشته و جلوگیری از دعوت به دین اسلام در ضمن اعلامیه مشترکی به مناسبت سالگرد قیام 15 خرداد، خطاب به همگان می فرمایند: «در این مملکت تمام فرق ضاله آشکارا تبلیغ ضد اسلامی می کنند، محافل آزاد دارند، مجالس علنی دارند،... مدارس رسمی دارند، برخوردار از پشتیبانی دولت ها هستند، نشر کتب ضد دینی آزاد است؛ فقط مسلمانها و مبلغین مذهبی و علمای اسلام آزاد نیستند، تبلیغات دینی و بیان قانون شکنیها «ارتجاع سیاه» شناخته شده و ممنوع گردیده، محافل دینی و مجامع مذهبی محتاج به اجازه شهربانی ها و سازمان هاست.»[6]
در موارد دیگری نیز به اقشار مختلف به ویژه دانشجویان گوشزد می کنند که تحت تأثیر تبلیغات سوء قرار نگیرند و مراقب باشند که اجانب نمی خواهند آنان به اسلام و تعلیمات آن توجه کنند.[7]
دربارة جایگاه و اهمیت تبلیغات، امام خمینی(ره) سخن معروفی دارند که «سلاح تبلیغات، برنده ترین سلاح هاست» در این باره می فرمایند:
«می دانید که سلاح تبلیغات، برنده تر از کاربرد سلاح در میدان های جنگ است، باید از اسلحه تبلیغات آنها بیشتر ترسید و متأسفانه ما در این زمینه ضعیف هستیم... امیدوارم با هماهنگی و نظم در تبلیغات، تمام دسیسه های دشمن خنثی شود.»[8]
تشکیل شورای عالی تبلیغات، دفتر تبلیغات اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی و بیان سازوکار هر یک از این ها و توجه دادن به جایگاه و اهمیت امر تبلیغ دین نیز از مواردی است که حضرت امام بارها به آنها توجه کرده و مطالبی را گوشزد کرده اند: اهمیت تبلیغات، استفاده از تمام امکانات، هماهنگی در تبلیغات، خنثی کردن روش های مخالفان، توجه به تبلیغات سوء دشمنان، دقت در اسلامی بودن تبلیغات صدا وسیما، اهمیت تبلیغ فرهنگ اسلامی، صدور انقلاب با تبلیغ بر اساس معنویت، وجوب تربیت مبلغ، تبلیغات مسموم علیه انقلاب اسلامی و دهها موضوع دیگر که مورد توجه حضرت امام(ره) بوده است، و با نگاهی به صحیفه امام به ویژه جلدهای 16 تا 19، به این مهم برخورد خواهیم کرد.
مهم تر از همه اینکه حضرت امام(ره)، در وصیت نامه سیاسی ـ الهی خود، به ابعاد مختلف این مسئله توجه داده اند و از جوانب گوناگون، به زوایای آن اشاره کرده اند. از جمله در یکی از بندهای وصیت نامه می فرمایند:
«از توطئه های مهمی که در قرن اخیر، خصوصاً در دهه های معاصر، و بویژه پس از پیروزی انقلاب آشکارا به چشم می خورد، تبلیغات دامنه دار با ابعاد گاهی ناشیانه و با صراحت به اینکه احکام اسلام که 1400 سال قبل وضع شده است نمی تواند در عصر حاضر کشورها را اداره کند، با آنکه اسلام یک دین ارتجاعی است.»[9]
سپس ایشان به همگان به ویژه جوانان علاقه مند به دین، توصیه می کنند که تحت تأثیر این تبلیغات قرار نگیرند و خود منصفانه به آموزه های دین مراجعه کنند و به قضاوت بنشینند.
سخن آخر اینکه می فرمایند: «قدرت تبلیغات ما بسیار ضعیف و ناتوان است و می دانید که امروز جهان روی تبلیغات می چرخد.»[10]

پی نوشت:
[1] سورة اعراف، آیه 68.
[2] سوره احزاب، آیه 39.
[3] سوره مائده ، آیه 99.
[4] دانشنامه  جهان اسلام، ج 6، ص 448.
[5] تحف العقول، ص 25.
[6] صحیفه امام، ج 1، ص 336.
[7] ر.ک: همان، ج 3، ص 322 ـ 327.
[8] همان، ج 16، ص 113 ـ 114.
[9] همان، ج 21، ص 404.
[10] همان، ص 428.